Honderd jaar geleden werd Diksmuide na vier zware jaren van oorlog en vernieling terug opgebouwd. Het stadsarchief bundelde de geschiedenis van de wederopbouw in het boek ‘Diksmuide en de gemeenten van de IJzer – Wederopbouw 1919-1929. Het boek is vanaf 14 december te koop voor 20 euro. 
 
Een opbouwend verhaal

De oorlog wordt in vele boeken en films verteld en voorgesteld. De wederopbouw van Diksmuide en de IJzerstreek blijft een onbeschreven onderwerp. Tot vandaag. In ‘Diksmuide en de gemeenten van de IJzer - Wederopbouw 1919-1929’ staan het herstel van de stad, de omliggende dorpen en de landbouw centraal, maar gaat ook aandacht naar de inwoners van de streek. De mensen die de regio uit het niets weer opbouwden. “Het is een verhaal van hoop, iets wat we vandaag goed kunnen gebruiken. Dit boek kan een mooi eindejaarsgeschenk zijn”, aldus schepen voor Erfgoed Katleen Winne.

Een perfect eindejaarsgeschenk

Het boek (350 pagina’s) is uitgebreid geïllustreerd met unieke foto’s en is vanaf 14 december te koop in de Standaard Boekhandel en het stadhuis (onthaal en dienst toerisme). Van het boek werden 1.000 exemplaren gedrukt, een boek kost 20 euro. In voorverkoop zijn er al ruim 250 boeken verkocht. 
 
Een opmerkelijke passage

In het voorjaar van 1920 denkt de provincie West-Vlaanderen aan de bouw van een oorlogsmonument aan de Hoge Brug in Kaaskerke. Het monument moet de West-Vlaamse gevallenen van de oorlog herdenken. De provincieraad keurt in 1923 de plannen van de Dodentoren goed, naar ontwerp van de architecten Schaessens, Verbruggen en Lievens.
 
Met de inhuldiging van het stadhuis in 1925 wordt officieel de eerste paal van de Dodentoren ingeslagen. Politiek wordt de verdere bouw finaal op de lange baan geschoven. In de plaats van een provinciaal oorlogsmonument aan de Hoge Brug zal in 1928 de bouw van een Vlaams IJzergedenkteken, de IJzertoren aanvangen. Dit is een opmerkelijk en niet gekend wederopbouwverhaal. Tot zover werd hier ook nog geen diepgaand onderzoek naar verricht. In het boek geven we de eerste aanzet van dit opmerkelijk feit.
 
Voorintekening en actie Ik zomer West-Vlaams in Diksmuide



Voor dit project ontvingen we een subsidie van 4000 euro van de actie ‘Ik zomer West-Vlaams’ van de provincie West-Vlaanderen. Met de actie ‘koop, spaar en beleef in Diksmuide’, gekoppeld aan dit project van de provincie konden toeristen in eigen streek deelnemen aan de spaaractie om een boek te winnen. Zo werden nog eens 250 boeken gereserveerd.
 
Het historisch onderzoek en het boek



We hopen dat dit boek verder onderzoek kan aanmoedigen. Het onderzoek en de teksten zijn van de hand van stadsarchivaris Chris Vandewalle en historicus Simon Augustyn. Simon was tijdelijk werkzaam in de stad Diksmuide binnen het project Feninks2020 en werkt nu als onderzoeker in het Memorial Museum Passchendaele 1917 in Zonnebeke. 

• Voor ons onderzoek en voor het beeldmateriaal konden we rekenen op hulp van andere binnen- en buitenlandse archieven, bibliotheken en documentatiecentra.
• Ook de online beschikbare kranten uit deze periode geven een inkijk in het leven in de wederopbouwperiode. 
• Ook onze eigen gemeentearchieven bevatten een schat aan informatie. Zo denken we aan de talrijke bouwtekeningen (blauwdrukken) van private woningen en diverse openbare gebouwen. Alsook het archief van de samenwerkende vennootschap ‘Heropbouw van Dixmude’.
• Daarnaast konden we ook een beroep doen op heel wat private collecties en personen die langskwamen met hun eigen lokaal verhaal. bv. de pioniers politiecommissaris Karel Focke en ondernemer Emiel Missiaen. Dit zijn ook de centrale figuren in de expo ‘Uit de as herrezen’.

Het ruimer kader

De basis voor het boek is het historisch onderzoek (2019-2020), uitgevoerd in het stadsarchief van Diksmuide in functie van het Westhoekproject Feniks2020 De Groote Wederopbouw van de Westhoek. De resultaten en de nieuwe inzichten van het onderzoek werden gebruikt in de expo ‘Uit de as herrezen’ (juni-november 2020), het scenario voor het spektakel ‘Uit de as herrezen’ en de fiets- en wandelroutes In het spoor van de wederopbouw. Zie link: https://www.flandersfields.be/nl/feniks2020
 
Het Stadsarchief Diksmuide is hiermee niet aan zijn proefstuk toe. Tussen 2007 en 2009 was het de wetenschappelijke partner en bezieler van het project ‘Het gekwetste gewest’. Het Vlaams Architectuurarchief (VAi) uit Antwerpen deed in 2008 en 2009 onderzoek naar de archieven over de wederopbouw in de Westhoek. Het onderzoek speelde in op de vraag naar historisch bronnenmateriaal die leeft bij architecten, stedenbouwkundigen, erfgoedzorgers, bewoners enz. Dit onderzoek werd in 2009 samengebracht in ‘Het Gekwetste Gewest. Archievengids van de wederopbouwarchitectuur in de Westhoek’. De gids brengt de referenties naar de archieven over de wederopbouw samen, geïllustreerd met uniek historisch beeldmateriaal. Het vertelt het verhaal van de wederopbouw vanuit de inbreng van architecten, aannemers, bouwheren en de lokale, provinciale en nationale overheid. Zie link: https://www.vai.be/advies/kennisdossier-het-gekwetste-gewest
 
Binnen de werking van het stadsarchief Diksmuide zijn er in de afgelopen jaren al enkele publicaties verschenen over onze lokale geschiedenis

• diamantnijverheid (2007)
• Stadslegendes & Volksverhalen (2011)
• Trein van de Hoop (2012)
• biografie Jacques de Dixmude (2016)
• Oorlogsdagboek Faes (2017)
• medewerking aan het boek Diksmuide 1914 : Doodstrijd van een stad (2018).