Chinese arbeiders en de Eerste Wereldoorlog
15 november 2017: inhuldiging Chinese herdenkingssite nabij Poperinge
Tijdens de Eerste Wereldoorlog nemen zowel het Britse als het Franse leger Chinese arbeiders in dienst. Ze komen niet als soldaat, maar als arbeider met een contract. In Frankrijk arriveren de eerste Chinese arbeiders in augustus 1916. Uiteindelijk zullen 40 000 Chinezen werken onder Frans contract. Het Britse leger engageert de arbeiders iets later. Ze richten het Chinese Labour Corps op. Tussen 1917 en 1920 tekenen 95 000 Chinese arbeiders een contract bij het Britse leger. Ze worden ingezet achter het front, bij de aanleg van spoorlijnen, het laden en lossen van munitie en het herstel van wegen. Na de oorlog worden ze ingeschakeld bij het opruimen van de slagvelden. Zeker tweeduizend Chinese arbeiders kwamen om tijdens en kort na de Eerste Wereldoorlog.
Op de herdenkingssite Busseboom, nabij Poperinge, wordt de inzet van de Chinese arbeiders herdacht. De locatie is historisch verantwoord. Op een boogscheut hier vandaan, op het gehucht Busseboom, was een Chinees kamp gevestigd. Twee monumenten kijken uit op de voormalige Chinese begraafplaats. Stad Poperinge gaf de opdracht aan Stefan Schöning om een shelter te ontwerpen voor de Chinese arbeider. Het bronzen beeldje is van de hand van Jo Bocklandt en was al even in China, tijdens de wereldtentoonstelling in Shanghai, in 2010. Nu vindt het een waardig onderkomen in dit houten paviljoen. Een bronzen plaquette vermeldt de namen van dertien arbeiders die hier omkwamen tijdens een bombardement. De Volksrepubliek China engageerde Yan Shufen voor de realisatie van drie Chinese arbeiders. Drie bronzen figuren visualiseren de inzet van de Chinese arbeider tijdens de Eerste Wereldoorlog.
In de zomer van 1917 komen de eerste Chinese arbeiders aan in Poperinge. In de regio zijn er kampementen in Reningelst, Proven, Sint-Jan-ter-Biezen, Abele en langs de weg Poperinge-Ieper. Een kamp herbergt verschillende compagnieën. Het aantal arbeiders dat er samen leeft kan oplopen van vijfhonderd tot enkele duizenden. Bronnen maken gewag van ‘wel 12 000 Chinezen in en rond Poperinge’. Veel contact met de omwonenden is er niet. Winkeliers en fotografen zien de arbeiders af en toe langskomen in hun zaak. “Zij kopen vele zakuurwerken en ringen. Er zijn winkeliers die om ze aan en naar hun winkels te trekken ook wat Chinees leren, en ondervinden dat het een goed middel is”, schrijft pastoor Van Walleghem in zijn dagboek, begin november 1917.
In Vlaanderen liggen vandaag 86 Chinese arbeiders begraven. Zestig daarvan zijn terug te vinden in Poperinge, op de militaire begraafplaatsen van het Gemenebest. De grootste concentratie Chinese graven is ondergebracht op Lijssenthoek Military Cemetery (Boescheepseweg 35A). Er rusten 35 Chinese arbeiders. De meesten kwamen om in 1919. Ze stierven aan de Spaanse griep of aan een longontsteking.
De Chinese arbeiders waren niet voorbereid op de impact van het oorlogsgeweld. Hun angst voor bombardementen was terecht. Een kamp bood geen garantie op een veilig verblijf. In totaal kwamen in de Poperingse kampen meer dan vijftig Chinese arbeiders om tijdens Duitse bombardementen. De slachtoffers werden ter plaatse begraven. Daarbij werd rekening gehouden met de Chinese rituelen en tradities. Ook het kamp van Busseboom, hier even verderop, werd bestookt. In zijn memoires vertelt de Chinese tolk Gu Xingqing hoe de brandende sigaret van een Chinese arbeider tijdens de nacht van 15 november 1917 de aandacht trok van de Duitse vliegtuigen. Het bombardement kostte het leven aan dertien arbeiders. Ze werden begraven bij de Roobaertbeek. Later werden hun lichamen overgebracht naar de Gemenebest begraafplaats in Bailleul, Frankrijk. Vandaag staan de ‘Dertien van Busseboom’ symbool voor de Chinese slachtoffers in en rond Poperinge.
Belang van de monumenten
Voor het eerst wordt de inzet van de Chinese arbeider op passende en blijvende wijze herdacht. M.a.w. er was tot op heden geen monument voor hen.
Waarom in Poperinge?
Historische connectie: ze waren gevestigd in kampen rond Poperinge + ze liggen voornamelijk in Poperinge begraven (60 van de 86 graven in Vlaanderen).
Directe link met de locatie Busseboom: op 15 november 1917 komen daar dertien arbeiders om het leven tijdens een Duits bombardement.
Inhuldiging op 15 november 2017 om 15.30 uur
- Locatie: Busseboom site (hoek Visserijmolenstraat – St.-Jansstraat)
- In aanwezigheid van de ambassadeur van China in België, de ambassadeur van de UK, de gouverneur van West-Vlaanderen en college van burgemeester en schepenen van Poperinge.
- Muzikale opluistering: Koninklijke St.-Stanislasspeelschaar (jeugdharmonie van het college van Poperinge). Veertig catechisten leggen bloemen neer bij de monumenten.
Toeristisch belang
- Ontsluiting via wandelpad, zitbankje, infoborden, groenaanleg.
- Mooie halteplaats voor fietsers (langs de Pop-route) en wandelaars.
Enkele foto's voor de start van de ceremonie met hieronder het Chinese monument.
De site ligt op de hoek van de Sint-Jansstraat en de Visserijmolenstraat.
Het Poperingse paviljoen.
De gedenkplaten op het beeld.
De binnenzijde van het Poperingse paviljoen met de oplopende vloer.
De kunstenares Yan Shufen aan het werk.
Aankomst van de VIP's.
Johan Vandekerckhove van de dienst toerisme was de ceremoniemeester van dienst.
De Sint-Stanislasspeelschaar zorgde voor de muziek.
Toespraak door burgemeester Christof Dejaegher.
Toespraak door de Chinese Ambassadeur.
Toespraak door Gouverneur Carl Decaluwé.
Onthulling van het Chinese monument.
Een massa Chinese fotografen.
De te onthullen gedenkplaat in het Poperingse paviljoen.
Slottoespraak door Ambassadeur Alison Rose van Groot-Brittannië.
Neerleggen van bloemen aan de monumenten.
Ook enkele Poperingse jongeren legden een bloem neer.
Tot slot werden de Last Post, de Vlaamse Leeuw, het Chinese volkslied en de Brabançonne gespeeld.
Kunstenares Yan Shufen voor haar beeld.
Pagina aangemaakt door Westhoek.be.