Hooge: zo staat het aangeduid op de kaarten die de Britten en de Duitsers destijds gebruikten, tegenwoordig wordt 't Hoge geschreven. Je leest soms ook in oudere geschriften Hooghe en zelfs 't Hooghe. Het is een gehucht met gelijknamig kasteeldomein dat op de grote weg van Ieper naar Menen ligt, een viertal kilometer van Ieper. Nu is er een groot pretpark maar ook een museum en een Britse begraafplaats.

* Chronologie van de voornaamste gevechtshandelingen "op" Hooge: (vanaf de omgeving van de weg Ieper-Menen, noordelijk tot de spoorwegbedding over ongeveer één kilometer)

-> 31 oktober 1914: hoewel het front zich op dat ogenblik nog bij Geluveld bevindt (ongeveer 4 km oostwaarts van Hooge), wordt het kasteel Hooge geraakt door een Duitse voltreffer. Op dat ogenblik zijn Britse hogere officieren in het gebouw. Een generaal en enkele stafleden komen om. Samen met de verwarring die voortvloeit uit het voortdurend improviseren om het hoofd te kunnen bieden aan het Duitse numerieke overwicht, voedt deze toevalstreffer bij de Britse legerleiding de intentie om terug te trekken. Daardoor zou onder meer Hooge in de nieuwe frontlijn komen te liggen. Een onverwacht succes waarbij Geluveld kortstondig wordt heroverd, en de overredingskracht van de Franse bondgenoten om niet zomaar terrein prijs te geven, doen de Britten van dit voornemen afzien. Uiteindelijk stabiliseert het front zich voor de duur van de winter 1914-15, op een drietal kilometer van Hooge.

-> 24 Mei 1915: sinds 22 april woedt de tweede slag rond Ieper. De gevechten hebben de "de heuvelkam van Bellewaerde" bereikt. Op 24 mei wordt nogmaals een gaswolk over de Britse loopgraven losgelaten maar de klimatologische omstandigheden zijn niet ideaal en bovendien is het verrassingseffekt van dit wapen is weg. De Duitsers kunnen Hooge vooralsnog niet innemen, maar iets ten oosten, van op die heuvelrug van Bellewaerde kunnen ze wel hun uitstekende posities verder consolideren waardoor ze onbelemmerd zicht hebben over de vijandelijke linies en vooral op een belangrijk kruispunt met een spoorovergang.

-> 2 juni 1915: de Duitsers slagen er in het kasteelgebouw en een aantal oostelijk gelegen huizen van Hooge in te nemen. De "stallingen" en westelijk gelegen huizen kunnen de Britten behouden. Noordelijk van de grote weg Ieper-Menen hebben de Duitsers hun dominante posities kunnen uitbreiden van de heuvelkam van Bellewaerde naar die van het Hooge. De weg Ieper-Menen (vaak aangeduid als de "Meensesteenweg" ) vormt nu over zowat een halve kilometer de frontlijn met de Britten in de zuidelijke, laag gelegen velden. Alleen naar de "stallingen" toe is er aan de overzijde van de Meensesteenweg, een noordwaartse uitstulping van de Britse linies.

-> 16 juni 1915: met een massale stormaanval proberen de Britten hun tegenstanders van de heuvelkammen te verdrijven. Ze kunnen, ten koste van zeer zware verliezen wat terreinwinst boeken maar de Duitsers blijven hun dominante posities behouden.



-> 19 juli 1915: vanuit een hoeve hebben de Britten een tunnel gegraven, een zestigtal meter lang tot onder een door de Duitsers versterkt punt. Die dag brengen ze daaronder 1500 kilo springstof tot ontploffing en bestormen meteen de ontstane krater, aangeduid als "Hooge krater". Er wordt hard gewerkt door de Britten om die krater in te passen in hun verdedigingsstelsel.

-> 31 juli 1915: de Duitsers zetten vlammenwerpers in om de krater te heroveren wat ze ook lukt. De Britten worden volledig uit Hooge verdreven.

-> 9 augustus 1915: bij verrassing slagen de Britten er in de krater en opnieuw een deel van het kasteelpark te heroveren. Daarna zullen hier de linies een tiental maanden niet meer bewegen.

-> 25 september 1915: de Britten voeren een afleidingsaanval uit tegen de Duitse bezetting op de heuvelkammen van Bellewaerde en Hooge. Ze verliezen 4.000 man aan doden, gewonden en vermisten…

-> 2 juni 1916: iets ten zuiden van Hooge breken de Duitsers door de Britse linies en veroveren Hill 62.



-> 6 juni 1916: de Duitsers laten vier mijnen ontploffen onder de Britse stellingen op Hooge en drijven de Canadese bezetting ongeveer 400 meter terug tot Birr Cross.



-> 13 juni 1916: de Canadezen heroveren Hill 62. Hooge daarentegen zal meer dan een jaar volledig in Duitse handen blijven.

-> 31 juli 1917: begin van de derde slag rond Ieper. Na een geweldige beschieting door de Britten van de Duitse stellingen is de vooruitgang eerder ontgoochelend. Ook het inzetten van tanks is geen succes. De omgeving van Hooge wordt een tankkerkhof. De komende dagen en weken zullen de linies geleidelijk oostelijk bewegen om voor de winter stil te vallen net voor de dorpskern van Geluveld. Het front bevindt zich ongeveer weer op de posities van tijdens de winter 1914-15. Door de intense beschietingen is de verwoesting van landschap en gebouwen totaal.



-> 26 april 1918:door het lenteoffensief van de Duitsers zijn de Britten weer teruggedrongen tot onder meer Hooge. Die dag besluiten de Britten, wellicht beïnvloed door acute dreiging na de verovering door de Duitsers van de Kemmelberg, verder terug te trekken tot Hellfire corner. De Duitsers volgen en graven zich in voor de nieuwe Britse stellingen. Ze doen, hoewel ze nog nooit zover geraakt zijn in die vier jaar, geen pogingen meer om Ieper binnen te trekken.

-> 28 september 1918: begin van het eindoffensief. De Britten nemen diezelfde dag nog Geluveld in. De dag nadien zullen ze op bepaalde plaatsen, samen met Belgische eenheden, de weg Menen-Roeselare bereiken…

Verduidelijkingen van de in vet aangeduide woorden

-> Geluveld: een van de belangrijkste "scharnierpunten " in de eerste slag van Ieper. Vanuit de ruïnes van het dorp dat aan de oostkant in een zachte glooiing afloopt, hebben de Britten een uitstekend zicht op de oprukkende Duitsers. Behoud of verlies van dit dorp had groot strategisch en psychologisch belang.

-> Kasteeldomein Hooge: lag aan de noordzijde van de weg Ieper-Menen. Het kasteelgebouw (Duits) en de stallingen (Brits) lagen een jaar lang ( juni 1915-juni 1916) in de eerste linies.

-> Tweede slag van Ieper: begon op 22 april 1915 met de beruchte chloorgasaanval van Steenstraete (weg Ieper-Diksmuide) tot voorbij Langemark. Doordoor kwam het front in verschillende fases veel dichter bij Ieper te liggen.

-> Heuvelkam van Bellewaerde: vanuit het westen (Ieper) loopt het reliëf op vanaf de Drieblotenbeek. Meer noordelijk vormt dat een helling naar Bellewaerde toe die door de het dal van de Bellewaerdebeek zuidelijk gescheiden wordt van de helling naar Hooge. Beide heuvelkammen bieden een uitstekend zicht op Ieper.

-> Gaswolk: vanuit cilinders (soort "flessen") werd gifgas gelost dat door een gunstige windrichting gedreven werd over de vijandige linies. Eigenlijk is dat "strijdmiddel" maar enkele keren een "succes" geweest. En de mogelijkheid waarin het kon aangewend werden zijn voorspelbaar, namelijk als de wind uit de Duitse stellingen waait. Dit moest dan in Vlaanderen "noordnoordoostelijk" tot "zuidzuidoostelijk" zijn en naarmate de Ieperboog inkromp, werden de "mogelijkheden" beperkter, al hoefde de drijfrichting niet altijd volledig haaks te zijn op de linies van de vijand. Aanvankelijk primitieve gasmaskers brachten meer en meer soulaas. Later zullen nog dodelijker gifgassen aangewend worden die als granaatvulsel afgeschoten werden.

-> Belangrijk kruispunt met spoorovergang: lag een groot deel van de oorlog pal in het gezichtveld van de Duitsers. Het was de kruising van de wegen Ieper-Menen en Zillebeke-St Jan. Er was ook nog spoorovergang van de lijn Ieper-Roeselare. De Britten noemden dit kruispunt: "Hellfire corner" en werd omschreven als een van de gevaarlijkste plaatsen aan het westelijk front.

-> Hoeve: langs de noordelijke kant van de weg Ieper-Menen stond er een hoeve (de Britten heten haar Bull Farm).

-> "Hooge krater": de explosie veroorzaakte een krater van veertig meter doorsnede en zes meter diep. De zogenaamde "lip" of kraterwand werd gevormd door vijf meter hoog opgeworpen aarde waardoor er dus een ogenschijnlijke diepte was ontstaan van elf meter. Die krater werd een goede schuilplaats. De wand was een ideale borstwering en uitkijkpunt. Het kwam er voor de Britten dan ook op aan die krater zo snel mogelijk na de explosie te bezetten om de Duitsers voor te zijn. Het reactievermogen van die Duitsers was in die omstandigheden soms ronduit verbazend in die mate dat het een echte wedren kon worden tussen de beide partijen. In Ploegsteert werden zefs na overwegingen hieromtrent, de mijnladingen geplaatst door de Britten zelfs niet ontstoken omdat het tactisch resultaat wel eens negatief had kunnen zijn… Een van die mijnladingen zou in 1955 na een blikseminslag vooralsnog ontploffen.

-> Versterkt punt: de Duitsers noemden het een "redoubt"(schans): een goed uitgebouwd verdedigingcomplex waar materiaal en mensen zijn samengetrokken. Later in de oorlog zullen die stevig "gebetonneerd" worden.

-> Vlammenwerpers: werden bij Hooge voor eerst door de Duitsers aangewend tegen de Britten (de Fransen hadden er al vroeger "kennis" meegemaakt). Duitse soldaten droegen de "lading" op hun rug in stalen cilinders die gevuld waren met kerosine en petroleum. Via een slang liet men hieruit het mengsel brandend ontsnappen. Dit gaf een vlam van wel dertig meter vergezeld van een enorme, pikzwarte rookontwikkeling.

-> Bij verrassing: reeds dagen voordien werd de artilleriebeschietingen opgedreven zonder dat er een aanval volgde tot op die bewuste 9de augustus de Duitsers niet echt alert meer waren …

-> Afleidingsaanval: heeft op zichzelf geen doel, maar wil troepen van de tegenstander binden zodat die niet kunnen ingezet worden op plaatsen waar men ook aanvalt met de bedoeling wel terreinwinst te maken. Halfweg september 1915 hadden de Britten een grote aanval gelanceerd bij Arras.

-> "Hill 62": een punt op een glooiing ten zuidwesten van Hooge op ongeveer een kilometer. Nu staat daar een monument en is er een museum.



-> "Birr Cross": weeral zo een Engelse naam voor een kruispunt op de weg Ieper-Menen beneden de helling van Hooge. In de omgeving is daar nu een Britse begraafplaats met die naam.

-> Derde slag rond Ieper: of de slag van Passendale. Begon op 31 juli 1917 en zal honderd dagen duren.

Situatieschets van Hooge en onmiddellijke omgeving

-> Het kasteelpark: met uiteraard het kasteelgebouw en de stallingen. Er liep ook een statige dreef vanuit de richting Zonnebeke, die voorbij het kasteelgebouw afdraaide naar de grote weg Ieper- Menen. In de noordwestelijke hoek van het park was een vijver: gevormd door een afdamming van de Bellewaerdebeek. Na de oorlog werd alles herbouwd maar niet meer exact op dezelfde plaats. Nu is het domein grotendeels ingenomen door een pretpark.

-> de behuizing van Hooge: langs weerzijden van Meenesteenweg, werd ze ingewerkt in de verdedigingstelsel van de strijdende partijen. Zo spraken de Britten van "The Wall", een huizenrij rechts van de weg richting Menen die door de Duitsers als een heuse stelling was uitgebouwd.

-> de duiker "The Culvert": bevindt zich waar de Drieblotenbeek onder de Meensesteenweg loopt. Hij deed voor de Britten dienst als verbandplaats.

-> "Sanctuary wood" (bos): noemden de Britten het bos dat ook nu nog ten zuiden van de Meense steenweg ligt. De Britten hadden hun linies in het bos, de Duitsers hoofdzakelijk aan de oostelijke rand van het bos. Die linies verbonden door dat bos Hooge in het noorden met Hill 62 in het zuiden. Het bos is nu toegankelijk voor wandelaars.

-> "Zouave wood" (bos): lag ten zuiden van de huidige Britse begraafplaats. Was voor de Britten een uitvalbasis naar Hooge. Is thans akker- en weiland.

-> "Bellewaerde farm": lag (ligt) op de Bellewaerde heuvelrug. In de onmiddellijke omgeving werden verwoedde gevechten geleverd. Tussen die hoeve en de spoorweg werden door de Britten meerdere ondergrondse explosies veroorzaakt. In de omgeving staan twee Britse gedenktekens, een ervan voor 12 omgekomen "ondergravers".

-> "Railway wood" (bosje ): was (is) bosje op de rand van de oude spoorwegbedding, nu verkeersweg. Lag binnen de Britse linies en halverwege de heuvelkam van Bellewaerde die langer is dan de helling van Hooge doordat de beek waarin ze afvloeit daar al van noord naar noordwest is afgebogen.

-> "Y-wood" (bosje): kreeg die benaming om haar Y-vorm. Lag bijna beneden de heuvelkam van Bellewaerde. Is verdwenen.

-> "Witte-Poort farm": lag ( ligt ) westelijk achter het Y-wood. Ze gaf de Britse troepen enige bescherming.

Besluit

In de eerste oorlogshelft werd verwoed gevochten om de strategische hoogten rond Hooge. Die plek kreeg constante aandacht van de hoogste legerleiding en aanhoudende belangstelling van de internationale pers. In 1918 toen het front beweeglijker werd, was Hooge een plek als een ander…

Literatuur

Een uit het Engels vertaald boekje "Sanctuary Wood & Hooge" behandeld uitvoerig de vermelde plaatsen. Alleen het chronologisch kader is niet altijd even duidelijk. Deze samenvatting kan hierbij helpen. Ook in "Modder voor het Vaderland" van Roger Lampaert worden de gevechten op "Hooge" uitvoerig beschreven. Degelijke kaartjes verduidelijken de "toestand op het terrein". Veel leesgenot….


Dank aan Freddy Vandenbroucke voor deze bijdrage (gepubliceerd 05/02/2006).