Artikel overgenomen uit ‘De Boezingenaar’ (tweemaandelijkse heemkundig tijdschrift over Boezinge en Zuidschote), van mei-juni 2012, nummer 3 (A.S.)

Foto 1 - Een foto genomen tijdens de Eerste Wereldoorlog die beweert Boezinge te tonen, is altijd een uitdaging. Kritisch als we zijn vragen we ons dan meteen af: is dit inderdaad Boezinge ? Want niets lijkt zo op een puinhoop als een andere puinhoop. Er is natuurlijk altijd de naam of het bijschrijft van de foto. Maar zelfs als die gegevens er zijn, dan is wat kritische zin wenselijk. Er zijn echter ook bepaalde landschapskenmerken die meteen uitsluitsel geven: bekende locaties als de vaart, de kerk, het kasteel, de Dorpsstraat. Soms is het een stuk moeilijker om meteen te zeggen: dit is daar, en dat is ginder. Zo twijfelden we even bij bijgaande foto. Akkoord, dit is het dorpscentrum, dat was zeker. Maar voor de rest wisten we alleen het bijschrijft en wat we zien.



En dat is: 16 aug. 1917. Te oordelen naar de stand van de zon een late namiddag of vooravond. Zes Britse militairen zijn bezig een kanon uit de ruïnes te sleuren, terwijl vier andere militairen geïnteresseerd, aanmoedigend of bevelend toekijken. Het is geen speelse touwtrekkersmanifestatie of krachtpatserij van enkele Tommy's in wat oorlogje spelen. Maar het grote gevaar in Boezinge is op die datum toch wel geweken, in vergelijking met een goeie twee jaar voordien. Op 31 juli 1917 is met de Slag van Pilkem de frontlijn oostwaarts verschoven van op de vaartoevers tot aan de Steenbeek net voor Langemark. Het regenweer heeft een pauze genoodzaakt, maar de dag van de foto zijn de gevechten herbegonnen: de Slag van Langemark.

En voor de kanonfanaten onder onze lezers, of voor wie z'n legerdienst deed: het schiettuig is een BL 6 inch 26 cwt howitzer. Die 6 inch (15 cm) slaat op de binnendiameter van de loop en dus de doorsnede van het af te vuren projectiel, dat in dit geval 45 kg woog. Het kanon woog zelf 1.300 kg. Deze howitzer was een van de belangrijkste Britse artilleriestukken in W.O. 1, door de combinatie van vuurkracht, bereik en beweeglijkheid.

Aanvankelijk werd het voortgetrokken door paarden, maar vanaf 1916 door een vrachtwagen. De wielen konden uitgerust worden met brede rupsbanden, om minder weg te zinken in de modder. En dat zou belangrijk zijn, want vanaf 31 juli 1917 veranderde de regen het terrein in de streek van leper in een zompig moeras. Het weer is op deze foto beter, vandaar dat de Slag om Langemark is kunnen beginnen (16-18 aug. 1917). Is het de bedoeling deze howitzer oostwaarts richting Langemark te verplaatsen? Maar met een bereik van bijna 9 km kon het dus gerust de Duitse linies bij Langemark bestoken van in Boezinge, zelfs tot voorbij de dorpskom van Poelkapelle.

Maar de vraag is dus: waar in Boezinge werd deze foto genomen?

Het duurde ook voor ons een tijdje, maar vergelijking met andere foto's van dorpszichten van net voor of tijdens W.O. 1 gaf uitsluitsel. Wie gedacht had: die ruïnes waardoor dit kanon getrokken wordt, dat zijn die van de kerk, die zit er helaas naast. Hoewel ook niet zo ver naast. Om precies te zijn: 200 meter. Want het zijn de ruïnes van de kloosterkapel.



Foto 2 - En we geven hierbij meteen een vooroorlogse foto van de Kloosterkapel die uitsluitsel geeft. Bekijk de foto 1 hierboven even en vergelijk. Voor beide foto's stonden de fotografen op dezelfde plaats. Dat is: in de Dorpsstraat (Diksmuidseweg), ongeveer ter hoogte van de huidige huisnummers 462 (Gilbert Verhaeghe en Cecile Quaghebeur), en 460 (voordien Eliane Verhack). Ze kijken zuidwaarts. De vooroorlogse foto toont de kloosterkapel. In de verte, op de hoek van de Dorpsstraat (Diksmuidseweg) en de straat naar Elverdinge (Boezingestraat) zien we het vooroorlogse cafe Het Hoekje. En rechts op de foto, op de voorgrond, palend aan de kloosterkapel is cafe De Belgische Vlag.

De oorlogsfotograaf (foto 1) ziet een totaal ander beeld: de schaarse resten van de kloosterkapel. Veel staat er niet meer recht, maar de weinige muurstukken, vooral de steunberen, laten geen twijfel: dit is inderdaad de Kloosterkapel. Het klopt allemaal. Let vooral op de steunberen, inclusief de witte dubbele dekstenen op de trapjes ervan.


 
Foto 3 - De lezer die denkt: de kloosterkapel van voor W.O. 1 was identiek aan de heropgebouwde van na W.O. 1, en zoals ze nu nog is, zonder evenwel als kapel te fungeren, is fout. Ten bewijze deze foto van februari 2012. Ook genomen op dezelfde plaats. Daar zien we dat het huidige kapelgebouw architecturaal eenvoudiger is: eenbeukig. Terwijl die van voor WO 1 een bescheiden dwarsbeuk(je) had, met op de kruising het kloktorentje.



Foto 4 - We maken van de gelegenheid gebruik nog enkele andere kloosterfoto's van toen te tonen. Eerst een foto van vóór W.O. 1. We kijken vanaf waar nu de (ex-) bakkerij Degandt is. De straat is die naar Elverdinge (Boezingestraat). Op de hoek het klooster. De zusters afkomstig uit Kierken die vanaf 1859 door toedoen van pastoors Butseraen in Boezinge les gaven aan de meisjes van het dorp, kregen er in 1871 door toedoen van pastoor Goemaere een volwaardig kloostergebouw. De kapel voorbij het klooster staat er op deze foto nog niet. Daar staan nog eenvoudige huisjes. Aan de bouw van het kloostergebouw werd begonnen in 1871, en reeds op 1 okt. 1871 namen de zusters er hun intrek in. De kapel werd ingewijd op 4 nov. 1872, reeds één jaar later ! (Zou deze foto dan dateren van in 1872? In dit geval zowat de oudste foto die we van Boezinge kennen… Maar we betwijfelen eigenlijk of de kapel reeds in 1872 gebouwd werd.)
 
Let ook even op de wegwijzer rechts, juist op de hoek van de woning waar nu Paul Delva (en tot voor enkele jaren zijn vrouw Anna De Coninck) woont. In gewijzigde vorm staat hij er nog steeds. De man links is voerman Theophile Decoene.


 
Foto 5 - De opname hierboven is praktisch van op dezelfde plaats, in augustus 1915. Het kloosterdak is al zwaar beschadigd. De kapel er Juist achter blijkt al zwaar geincasseerd te hebben. Ook andere woningen hebben al geleden.



Foto 6 - De opname hierboven is van ongeveer een jaar later (1916). Wat een chaos ... ! Van de straat naar Lizerne (en verder Diksmuide) van op de vorige foto is hier zelfs niets meer te zien. Maar de wegwijzer houdt zich kranig. Een onbekende hand heeft boven die verwoesting genoteerd, in niet echt correct Frans  Un village qui a couté cher a arrangé comme cela. (Het heeft heel wat gekost om dit dorp zo toe te takelen.) Diezelfde hand noteerde ook links: Eglise. Wat dus zonder enige twijfel fout is. Maar de chaos op de foto, en het feit dat de kapelruïnes enigszins lijken op die van een (kleine) kerk, doet veel begrijpen, en fouten vergeven.



Foto 7 - De kapelruïne is te zien in het midden. Deze foto toont een nog later stadium. Vermoedelijk is hij genomen van op een plaats gelegen achter de woningen die nu recht tegenover de kloosterkapel staan. De fotograaf stond dus tussen Dorpsstraat en vaart, met de rug naar de
vaart. De zandzakjes van een primitieve loopgraaf, op de voorgrond links, gericht naar de rechterzijde (oostzijde) van de vaart, de Duitse eerste lijn, lijken daarop te wijzen.


 
Foto 8 - Deze foto toont een nog grotere vernieling. De spitsboog boven een raam die we nog op de twee vorige foto's zagen, heeft het ondertussen moeten bekopen. Er zijn zo weinig oriëntatiepunten dat het enige moeite kostte ons te oriënteren. We kijken op de westzijde (schoolzijde) van de kloosterkapel, waarbij de fotograaf stond waar nu de grote speelplaats is.

 

Foto 9 - En tot slot een prentkaart, Chapelle de Boesinghe. En die laat ons makkelijk toe te bepalen van waar de foto ongeveer moet genomen zijn: de fotograaf stond waar nu de feestzaal van de school is. En kijkt op de westzijde.


(Foto's 2, 4, 5, 7 en 8 uit de collectie van Gilbert en Tine Seys-Verstraete)
 

Gepubliceerd op WO1.be op 17/05/2020.