De Voorpost Drie Grachten en het Schiereiland Luigem 1914-1918
Het ‘Schiereiland Luigem’ is gelegen in het noordelijke deel van de sector Merkem, te midden van het overstroomde gebied. In 1914 wordt het door de Duitsers ingenomen.
Deze zone, die geen echte strategische positie heeft en daarenboven ideaal beschermd ligt tegen aanvallen, maakt vanaf 1915 tot in 1917 samen met Drie Grachten en Merkem deel uit van de Duitse rustsector.
Nog in 1914 wordt vanuit de ‘Voorpost Drie Grachten’, die eerst door de Belgische en daarna door de Franse troepen bezet wordt gehouden, een aanval op Luigem ondernomen. Vijfhonderd Fransen waaronder Zoeaven worden op 10 november ingezet voor een aanval met het blanke wapen. Deze aanval mislukt echter omdat een groep soldaten ‘Les Joyeux’ genoemd, hun plannen aan de Duitsers kenbaar maakt door de strijdkreet ‘en avant à la bayonette’ te roepen en op de klaroen te blazen. Hierop volgt een hevig gevecht met vele verliezen aan beide kanten.
Twee dagen later redt de heroïsche kreet van de door de Duitsers gevangen genomen Zoeaven: “Tirez donc nom de Dieu, ce sont les Boches” de Fransen te Drie Grachten van een dreigende ondergang. De gevangen genomen Zoeaven worden hier door de Duitsers voor zich uitgeduwd om de Franse wachtposten te misleiden. Bijgevolg worden de Zoeaven door hun eigen troepen neergeschoten. De gedenkplaat aan het café ‘De Drie Grachten’ herinnert aan deze heldhaftige, maar droevige gebeurtenis.
De stelling Drie Grachten, die in oktober 1914 door de Fransen tot verdedigende voorpost wordt ingericht, zal begin 1915 door een Belgische Divisie worden overgenomen. Tussen Knokke en Drie Grachten worden in het overstroomde gebied ‘postes aquatiques’ (vooruitgeschoven posten) uitgezet. Van hieruit vertrekken regelmatig patrouilles per boot naar Merkem. De Duitsers van hun kant doen precies hetzelfde in de andere richting.
Op 8 april doen de Duitsers een nieuwe, ditmaal beslissende aanval en gebruiken daarbij de volgende taktiek: tussen Drie Grachten en de Kemmelbeek zullen ze een hevig vernietigingsbombardement uitvoeren, gevolgd door een afsluitingsbombardement. Een groot aantal infanteriesoldaten zal daarna worden ingezet om de voorpost van Belgen te zuiveren en blijvend in te nemen.
Vanaf 1915 wordt de sector Merkem voor de Duitsers een rustsector. Het enige zwakke punt in de zone is echter Drie Grachten, omdat het ligt op de grote verbindingsweg Roeselare-Staden-Westvleteren-Roesbrugge. Een geallieerde aanval is dus niet uitgesloten, vandaar dat de Voorpost Drie Grachten dan ook grondig wordt versterkt door de Duitsers. Zowel in de richting van Noordschote als in de richting van Luigem loopt een weg over een verhoogde berm te midden van de overstromingen. De weg naar Noordschote wordt onder vuur gehouden door een kleine wachtpost die bereikbaar is via een overdekte loopgraaf. Aan de zuidkant van de brug en het kanaal zijn betonnen bünkers gebouwd evenals met vlechtwerk verstevigde loopgraven en kleine bunkers.
De noordelijke stelling is in beton uitgevoerd. Om de tien meter zijn betonnen bunkers gebouwd, die onderling verbonden zijn met muurtjes en zitbanken. Een klein spoor loopt achter de stelling en zorgt voor het transport van manschappen en materieel.
Naast de steenweg naar Luigem loopt een loopgraaf, die gedeeltelijk met vlechtwerk overdekt is waarin een spoor is aangelegd. Luigem is eveneens bereikbaar via loopbruggen over het water.
Het sluitstuk is de elektrische verlichting van deze stelling, geleverd door een dieselmotor, die te Merkem opgesteld staat.
De derde Slag om Ieper (juli-november 1917) brengt echter verandering in deze situatie. In augustus zetten Franse troepen opnieuw een aanval in en verleggen de frontlijn tot aan Drie Grachtenbrug, de samenvloeiing van Ieperlee en Martje, de Sint-Jansbeek en de Broenbeek richting Langemark.
Als gevolg hiervan bouwen de Duitsers tussen het Bos van Houthulst en de Blankaart niet minder dan drie verdedigingslinies op, ondersteund door betonnen bunkers opgetrokken in de bestaande hoeven. Op 22 oktober heroveren de Fransen Merkem en op 27 oktober wordt Luigem na een geslaagde aanval door het 2de Bataljon Karabiniers vanuit de ‘postes aquatiques’ gezuiverd van Duitse aanwezigheid. In Luigem vinden de soldaten comfortabel ingerichte Duitse bunkers. In de lokalen van de officieren staan tafels en zetels, weggehaald uit de woonhuizen te Woumen. In de bunkers van de manschappen worden echte bedden, helmen, harnassen, munitie en een overvloed aan eetwaren aangetroffen. Het zal maanden duren vooraleer al het Duitse materieel verwijderd is.
Alhoewel de gevechten van 17 april zich afspelen in de vooruitgeschoven linie, liggen deze Voorpost en zeker het Schiereiland Luigem te ver af om nog getroffen te worden door de zwaarste gevechten, die voornamelijk plaatsgrijpen in de buurt van de Kippe.
(Bron: Catalogus ‘Naamstenen 1914-1918’, Provincie West-Vlaanderen 1988)