Zondag 4 september 2016 van 10.00 tot 18.00 uur

Deze dag trekt een reus geflankeerd door muzikanten en een verteller langs de N8, de weg Menen- Ieper en houdt halt op vier plaatsen: Menenpoort in Ieper, het kasteelpark in Geluveld, het marktplein in Geluwe en de Grote Markt in Menen. Het thema van deze dag is "Vluchten".

Om 13.00 uur houdt de reus halt in het kasteelpark in Geluveld. De harmonie uit Passendale zorgt voor een warm en feestelijk onthaal. Bolwerk zorgt voor de totale inkleding.
Vanaf 11.00 uur kun je in het kasteelpark al op een streekproductenmarkt terecht om je picknick voor ’s middags aan te schaffen maar je kunt ook een heuse West-Vlaamse picknickmaand tegen de prijs van € 9 (producten plus drankje) reserveren via Gone West.

Het Kleed zorgt voor een aangepaste muzikale en culinaire inkleding.. Daarnaast kun je tussen 11.00 en 15.00 uur genieten van optredens van Westhoek Consort, De Reutelnoot, Harmonie St-Cecilia, verteller Jonas Vermeulen, Saxofoonkwartet en videokunst van Koen Maesen. Je krijgt ook de kans om in de reus te kruipen.

In de loop van de dag kun je de halteplaatsen op het parcours aandoen met een bus van De Lijn.
Hoe er rekening mee dat er die dag op bepaalde tijdstippen eenrichtingsverkeer is.

Gidsbeurten

Je kan in Geluveld die dag kennis maken met een aantal bezienswaardigheden die nauw verbonden zijn met de geschiedenis van de Eerste Wereldoorlog.

• Domein Godtschack – verzamelen inkom Menenstraat: start om 14.00 uur
• ’s Herenthage Inverness Corpse – Menenstraat 89: doorlopend tussen 10.30 en 17.00 uur
• Cryer Farm – Menenstraat - volg baan naast garage Claus: doorlopend tussen 10.00 en 17.00 uur
• Kerk – verzamelen inkom: start om 10.00, 11.00 en 15.00 uur
• Molen, Dorpsplaats en begraafplaats – verzamelen kerk: start om 10.30, 11.30 en 15.00 uur
• Kruiseike – Cross Road – verzamelen Esso station: start om 10.00, 11.00 en 15.00 uur
• Kunstparcours Geluveld – start schoolhuis: start om 14.30 en 15.30 uur

Info: dienst vrije tijd en welzijn – cultuur@zonnebeke.be – 051 48 00 61

Meer info over de verschillende lokaties vind je hier:

Cryer Farm

Locatie: Menenstraat (Zandberg – bij Stock)
Gidsbeurten: doorlopend tussen 10.00 en 16.30 uur

De site bevindt zich op 200 m van de Zandberg (64 m), bekend als Clapham Junction. Daar bouwen de Duitsers in 1916 een ondergrondse bunker, waarnaar hun gewonden van de slaglinie bij het Hooge afgevoerd worden. De constructie bestaat uit twee bunkers met daartussen een ingegoten galerij op fijne golfplaten. Als Truppenverbandplatz zijn er twee brede toegangen, waarvan één van 2,65 m, op een totale lengte van 16,80 m. De dikte van de bedakking bedraagt 1,30m en het gietwerk gebeurt tussen rond verankeringsijzer. Als aggregaat in het beton is gebruik gemaakt van fijne Franse kiezel en ook van lokale Reutelkeien. De site wordt in 1917 veroverd door het 7th London Regiment o.l.v. luitenant Cryer, naar wie de aangelegen hoeve Cryer Farm genoemd wordt. De Britten blokken de toegangen tot de bunker af en maken een nieuwe opening aan hun eigen kant. In de Tweede Wereldoorlog wordt de bunker nog gebruikt als schuilplaats voor de burgerbevolking en daarna tot 1985 als beerput. De site is in 2001 herontdekt door ABAF vzw, vrijgemaakt en voorzien van een passende toegang in betonstenen. Binnenin zijn er nog sporen te zien van elektrische verlichting en een deel van de houten bekisting. De unieke ondergrondse site bevindt zich op private grond en is slechts op 4 september uitzonderlijk toegankelijk voor individuele bezoekers.

Kunstenaar Bart Lodewijks aan het werk

Tussen 10.00 en 16.00 uur

Bart Lodewijks was in elk van de vier gemeenten actief tijdens de maanden mei, juni en juli. Gedurende die werkperiode tekende hij met schoolkrijt op en bezijden de weg van Ieper naar Menen. Over ontmoetingen met bewoners maakte hij notities, samen met foto’s van tekeningen, die in een gelegenheidskrant verschijnen. De kunstenaar richt zich tot ‘de gewone man’ die getekend is door het verleden. Tijdens het "En Cours de Route" project finaliseert hij zijn artistieke opdracht.

Bart Lodewijks (NL, 1972) studeerde van 1990 tot 1998 aan kunstscholen in Breda, Rotterdam en Amsterdam. Hij woont in Gent.
Sinds 1999 maakt hij lineaire tekeningen met schoolbordkrijt in de openbare ruimte of bij mensen in huis. Hij werkte onder andere in Ledeberg, Antwerpen, Brussel, Genk en Ronse, maar zijn tekeningen brachten hem evengoed in Porto, Rio de Janeiro en Glasgow. De keuze voor krijt heeft te maken met broosheid, met kwetsbaarheid. Krijt is een onschuldig materiaal, wat maakt dat de tekeningen geen bedreiging vormen en zo makkelijker doordringen in een sociale omgeving dan een permanent materiaal.

Kruiseike – Cross Road

Locatie: rondpunt nabij Essostation
Gidsbeurten om: 10.00, 11.00 en 15.00 uur

Kruiseke raakte bekend, toen het in het middelpunt van de gevechten van de Eerste Slag om Ieper lag. Het Duitse 16de Beierse reserve infanterieregiment, waarbij Adolf Hitler diende, deed op 29 oktober 1914 een tweede poging door te breken in Kruiseke nabij Geluveld. Na drie dagen moesten ze de gevechten staken. Op 31 oktober 1914 veroverden ze Geluveld wel maar verloren daarbij meer dan de helft van hun manschappen. De volgende dag namen ze Wijtschate in, maar verloren Geluveld aan de Britten.

Op 11 november 1914 vielen de Duitsers opnieuw Ieper aan via de Meenseweg (komende van Menen) ter hoogte van Kruiseke. Ze waren met hun 18.000 manschappen duidelijk in de meerderheid, maar konden de 8.000 Britten die hun de toegang ontzegden niet verslaan.

De volgende dag viel de eerste sneeuw wat voor een adempauze zorgde. De manschappen groeven zich in en bereidden zich voor op de komende winter. Nadien schoof het front enkele kilometers verder op, zodat Kruiseke net buiten de frontlinies kwam te liggen, maar nog steeds in de gevarenzone.

In 1918, bij het ultieme tegenoffensief, werd minder gevochten om en rond Kruiseke. Toch lag Kruiseke voor 90% in puin, en het was zelfs onmogelijk om de wegen te herkennen. Vanaf 1919 werd Kruiseke door de eerste terugkomers weer heropgebouwd.

‘s Herenthage Inverness Corpse – Duitse commandopost

Locatie: Menenstraat 89
Gidsbeurten: doorlopend tussen 10.30 en 17.00 uur

Grootste en meest oostelijke van 3 bij elkaar gelegen constructies. De constructie, met rechthoekig grondplan ligt halfondergronds. De bedaking is gegoten op stalen I-profielen, die geplaatst zijn met een tussenafstand van 90cm. De muren, gegoten tegen een houten bekisting en verstevigd met ronde staven. De constructie bevat 2 ruimtes, waartoe toegang verschaft wordt via een gang, die op zijn beurt aan de N-kant en de O-kant een toegang heeft. De toegang aan de O-kant is gedeeltelijk beschadigd. In de Z-muur zijn 2 konische vensters (die naar binnen toe vergroten). In de O-muur (gang) is een nis aanwezig. Verder ook nog 3 ventilatie-openingen door het dak. De vloer bestaat uit beton. Hier en daar zijn nog restanten van en uitsparingen voor een houten binnenbekisting aanwezig. De muren binnenin zijn maximaal 50cm dik.

Sint-Margarethakerk

Locatie: Geluveldplaats
Gidsbeurten: om 10.00 en 11.00 uur (start kerk)

In 1143 schonk Diederik, graaf van Vlaanderen, aan de abdij van Zonnebeke een stuk bos- en heidegrond in Geluveld, naast de Sint-Margarethakerk. Deze stond boven op een heuvel midden de kleine dorpsgemeenschap. Aan de voet van de heuvel lag een omwalde hoeve (het latere kasteel). De abdij van Zonnebeke kreeg ook het altaarrecht van het kerkje (heffen van tienden). Dit is de eerste vermelding van Sint-Margaretha en de kerk in Geluveld.

Via een bewaard gebleven monstrans van 1715 weten we met zekerheid dat de verering voor de heilige Margaretha toen al volop bloeide. In die tijd was er het cleen autaerke van de H. Margarita en een altaarschilderij van de martelares in de kerk. Sinds de middeleeuwen wordt zij, dankzij de kruisvaarders, in veel kerken vereerd als een grote heilige. Na Lichtervelde is Geluveld haar best gekende bedevaartsoord in West-Vlaanderen. Zij wordt aanroepen tegen krampen, nierziekten, kinderziekten, kinkhoest, kolieken, borstkwalen, gezichtsziekten en breuken. Ook zwangere en onvruchtbare vrouwen wenden zich tot haar. Ze is de schutsheilige van verpleegsters, vroedvrouwen en nierpatiënten.

De feestdag van Sint-Margaretha valt op 20 juli en die dag begint de noveen. In de vroegere eeuwen kwamen ontzettend veel bedevaarders naar Geluveld. Vanaf zes uur was de kerk open en men kon er al biecht spreken en de mis bijwonen. Op zondagen moest de pastoor de hulp inroepen van de paters kapucijnen uit Ieper om de vijf missen, de vespers, het lof, het sermoen en de ‘ommegang’ in goede banen te helpen leiden.

Na de Eerste Wereldoorlog werd de kerk heropgebouwd in 1924-1925 in Romaans-Byzantijnse stijl door aannemer Carron uit Ardooie en onder leiding van architect Jules Coomans uit Ieper. Het schrijn van de Heilige Margaretha werd op 27 oktober 1925 in de kerk geplaatst. De verering voor de H. Margaretha groeide tot ongekende hoogtes dankzij de verbeterde mobiliteit, de kermis, de hogere welstand, het gretig inhaken van middenstanders en verenigingen. Tot ergernis van de pastoor kreeg de noveen hoe langer hoe meer ook een liederlijk karakter. Na de Tweede Wereldoorlog en vooral na het concilie Vaticanum II verminderde de volksdevotie sterk.

Domein Godtschalck

Locatie: Menenstraat (naast Carlton)
Gidsbeurt: om 14.30 uur

Het domein Godtschalck is onderdeel van de Gasthuisbossen. Deze omvatten diverse domeinen met welluidende namen als Groenenburg, Zandvoordebos, het Zwarte Leen, Papenelst of Twaalf Gemeten, Godtschalck, Drie Blotenbos of Hoge Netelaar en de Huikerbossen. Ze liggen verspreid over het grondgebied van (vooral) Ieper, Zonnebeke en Heuvelland en zijn samen goed voor zo’n 230 ha. Het zijn bossen die na de vernietigingen van de Eerste Wereldoorlog terug aangeplant werden met naald- en loofhout. Ze liggen op de heuvelrij ten zuiden van Ieper: de zogenaamde Ieperboog. De oorlogsmonumenten Hill 60 en Hill 62 zijn stille getuigen van de verbeten strijd die er gevoerd werd. De Gasthuisbossen zijn eigendom van het OCMW van Ieper maar werden in 1996 door de provincie West-Vlaanderen in erfpacht genomen.

Molen, dorpsplaats & begraafplaats

Locatie: molen Gidsbeurten: om 10.00 , 11.00 en 15.00 uur

Het kasteel

De Ieperse adellijke familie Keingiaert werd in 1737 door erfenis eigenaar van de heerlijkheid Gheluvelt. Deze heerlijkheid was een leen van de baronie van Ingelmunster. In die tijd verwierven heel wat rijke families een grote of kleine heerlijkheid ten westen van Ieper omwille van het heuvelachtige, bosrijke en met kabbelende beekjes bezaaide landschap. Zij bouwden er kastelen of zomerverblijven.

Toen Albert Joseph Keingiaert de eigendom verwierf in 1737 betrof het een behuysde hofstede bij de kerk van 63 gemeten, een oude oppervlaktemaat die overeenkomt met +/- 30 ha, met een banmolen. Rond 1740 liet de familie Keingiaert de hofstede ombouwen tot een kasteel met twee bouwlagen, zeven traveeën en een schilddak. Aan beide zijkanten van de voorgevel stond een vierkante toren met piramidaal dak. Boven de middentravee, tevens de ingang, was een fronton met timpaan waarin het schild was verwerkt. Er werd een grote vijver aangelegd en een groot park. De familie Keingiaert kocht nog hoeves, woonhuizenen landerijen in Geluveld en de vijf opeenvolgende heren van Gheluvelt (Albert Joseph, Albert François, Louis Bruno, François Bruno en Bruno Gustave) vervulden in de 18de en 19de eeuw vooraanstaande functies in de kasselrij of de stad Ieper. De drie laatstgenoemden waren daarnaast van 1800 tot 1876 quasi opeenvolgende burgemeesters van Geluveld.

Na de Eerste Wereldoorlog liet Jonkvrouw Léonie Charlotte Keingiaert de Gheluvelt, enige erfgename van Bruno Gustave, het kasteel op dezelfde fundamenten heropbouwen door Omer Bouckenooghe uit Beselare, met bakstenen uit de eigen steenoven. Het kasteel is een kopie van het vooroorlogse maar nu met negen traveeën en drie bouwlagen omdat de kelderverdieping deels bovengronds uitkomt. De verdieping en de zolder werden door de kasteelvrouw nooit afgewerkt. Ze betrok het kasteel terug in 1932.

De flamboyante feministe werd de allereerste Belgische vrouwelijke burgemeester van 1921 tot 1927 en van 1933 tot 1939. Ze was ook herhaaldelijk gewoon raadslid en schepen. Op 28 februari 1966 overleed Léonie Keigniaert de Gheluvelt. De erfenis van de ongehuwde en kinderloze kasteelvrouw ging naar de ‘Vereniging van de Adel van het Koninkrijk België vzw’ en het kasteel werd voortaan beheerd door baron Henri d’Udekem d’Acoz uit Proven. In 1999 werd het kasteel tenslotte verkocht aan de familie Koen Deprez.

De Geluveldmolen

Het eerste spoor van een molen te Geluveld vinden we terug in het baanbrekende werk ’Verheerlyckt Vlaendre’ van Antonius Sanderus in 1641. De houten staakmolen met ingemetselde voet, oostwaarts van de kerk kon alleen de banmolen zijn van de heer van Gheluvelt, toen Jan de Vooght. Het bezit van een molen was immers een feodaal privilege, alleen voorbehouden voor de heer of een abdij. Alle inwoners (en huurders) van de heerlijkheid waren dan verplicht, op risico van grote boete, hun graan tegen betaling te laten malen in de molen van hun heer.

De oudst gekende molenaar (1696) is Thomas Waterloos. Vanaf 1791 tot 1830 worden drie opeenvolgende generaties Devos molenaar. In 1830 is Eugeen Vuylsteker de nieuwe molenaar en vier jaar later Franciscus Vanheule, een zoon van het "stampkot" (de oliemolen) te Zonnebeke. Hij was van 1840 tot 1855 ook schepen te Geluveld. Zijn opvolger Charles Louis Igodt bracht het ook tot gemeenteraadslid tussen 1874 en 1881. Na Charles Louis werden Pieter D’Hooghe en later Joannes Vanderstraeten de uitbaters. Van 1883 tot 1914 zijn eerst vader Frederik en daarna zoon Charles Louis Verhellen de "molders". Op 27 oktober 1914 ‘sneuvelde’ de molen onder Duits vuur van op de wijk Oude Hond te Beselare tijdens de zware gevechten om de inname van Geluvelddorp.

In 1925 kocht de kasteeldame Léonie Charlotte Keingiaert de Gheluvelt een bestaande korenwindmolen in Watou. Het was een houten gesloten staakmolen. De molen was vermoedelijk toen net geen 100 jaar oud. Molenmakers Henri Lejeune uit Westvleteren en Karel Cappon uit Wervik stonden in voor de afbraak en de heropbouw op de vooroorlogse plaats. Op 29 oktober 1926 maalde molenaar Jules Devos voor het eerst opnieuw graan. In 1930 viel de productie stil wegens maar één koppel stenen en geen bulterij. De kasteelvrouw wou er geen kosten meer voor maken want ook de ligging was niet gunstig. Vanaf dan werd de aftakeling ingezet. In 1992 werd de totaal verkommerde molen wegens instortingsgevaar gedemonteerd en ter plaatse ingepakt in een houten bekisting. De molen is eigendom van de gemeente.