Aan de hand van professionele berging en maritiem archeologisch onderzoek

Vóór de Belgische kust bevinden zich talrijke scheepswrakken, die dateren uit verschillende periodes van onze maritieme geschiedenis. Op heden wordt gewerkt aan een groots project om de toeloop van de Schelde vrij te maken van hinderlijke obstructies. De werken, die uitgaan van de Vlaamse gemeenschap (Maritieme Toegang) en de Tijdelijke Vereniging van Bergingswerken, lopen op hun einde en hebben al zeven van de acht beoogde scheepswrakken doen verdwijnen. Het ruimen bestaat meestal in het vrijspuiten van de restanten op de zeebodem en het verwijderen door krachtige grijpers en schrootpontons.

Aanvankelijk is bij deze operaties weinig aandacht geschonken aan het archeologisch of historisch belang van de te ruimen wrakken. Gelukkig wordt thans beroep gedaan op een werkgroep, opgericht door Dirk Termote, die al twee decennia grondig onderzoek levert naar allerhande scheepsrestanten voor de Belgische kust.

Op het einde van 2001 begint de berging van wat bekend staat als wrak B124/318 en dit volgens een technisch zeer hoogstaand procédé. Voor de eerste keer wordt een wrak van bijna een eeuw oud in zijn geheel aan land gezet. In goede samenwerking met de betrokken firma's hebben wij het wrak gedurende een week kunnen onderwerpen aan een archeologisch noodonderzoek.

Dit bracht ons niet alleen in contact met een perfect bewaarde Duitse stoomtreiler van het begin van de 20e eeuw, maar uit de gedane vondsten op de site is ook veel bijgeleerd over de bemanning, de leefomstandigheden aan boord en de oorlog op zee in al haar aspecten. Vondsten zoals een mutsenband, schoenborstels, persoonlijke spullen, flessen en allerhande onderdelen uit de kajuiten werpen een licht op de constructie en de inrichting van een vissersschip dat omgebouwd is tot oorlogsvaartuig.

Het archeologisch onderzoek was ook het begin van een historisch identificatieproces dat leidde naar enkele Noord-Duitse archieven. Zo kon met zekerheid gesteld worden dat het geborgen wrak de gewapende stoomtreiler of Vorpostenboot Prangenhof is, op ……………. 1916 gestrand voor de kust van …………… in dienst van de Vorpostenflottille Flandern. Bestaande uit acht schepen, diende de flottille als ondersteuning van de grote vloot onderzeeërs en torpedoboten, alsook voor het uitvoeren van patrouillefuncties en mijnenruimoperaties voor de kust. Hiervoor werden oudere, trage schepen gekozen met bemanningen die stamden uit het milieu van de visserij en reservisten van de Keizerlijke Marine. De bestudeerde overblijfselen van vier wrakken van dit type schip op de Vlaamse Banken zijn vandaag de enige archeologische link tot een onbekend luik van onze geschiedenis.

In het kader van de maritieme happening 'Oostende voor Anker' wordt een tentoonstelling opgezet in de feestzaal van het voormalige hotel Terminus in de stationsgebouwen. De bezoeker krijgt er een volledig overzicht van de eerste ontdekking van Vorpostenboot Prangenhof in de troebele wateren van de Vlaamse Banken, over de hefoperatie, het deponeren van het wrak op de Cockerillkaai in Oostende en het archeologisch onderzoek tot de uiteindelijke afbraak. Daarnaast wil de tentoonstelling ook het verhaal brengen van de weinig bekende Vorpostenvloot aan onze kust en het leven van de matrozen die deze bemanden. Dit gebeurt aan de hand van een ruime selectie fotomateriaal, gedane vondsten en een spectaculaire reconstructie van de brug van het schip.

De resultaten van het onderzoek zijn ook gebundeld tot een unieke publicatie, die verschijnt als vierde in de studiereeks van de Association for Battlefield Archaeology in Flanders vzw. Na 'Beecham', 'Bayernwald' en 'Gheluvelt' wordt 'Pangenhof' een nieuwe wetenschappelijke studie over Wereldoorlog I, die de combinatie maakt tussen geschiedenis en archeologie. Voor de auteur Tomas Termote is dit de tweede publicatie over onderwaterarcheologie 1914-1918, waar hij eerder al een studie wijdde aan U-boot wrakkenvoor de kust.

TENTOONSTELLING

Van donderdag 22 mei t.e.m. zondag 25 mei 2003
in de Terminuszaal van het station van Oostende
dagelijks van 10 tot 18 uur - gratis toegang

BOEK

• Auteur: Tomas Termote
• Titel: S.M.S. Prangenhof: De Vorpostenflottille Flandern 1914-1918 aan de hand van professionele berging en maritiem archeologisch onderzoek 
• Technisch: ca. 180 bladzijden met harde kaft

Gepubliceerd 19/02/2003.