Music and soundscapes from In Flanders Fields Museum and Talbot House

Het In Flanders Fields Museum, Ieper en Talbot House, Poperinge geven samen een CD uit waarop de muziek en soundscapes staan die je in beide musea kan horen. De CD is enkel verkrijgbaar in de museumshops van beide musea en is dus in eerste instantie bedoeld als aandenken voor wie het museum al bezocht heeft.

Maar beide soundtracks zijn ook zo samengebracht dat ze een eigen, nieuw verhaal vertellen over de Eerste Wereldoorlog in de Westhoek.

Musea met een soundtrack

Toen in 1998 het In Flanders Fields Museum zijn deuren opende, was een van de opvallende nieuwigheden het feit dat dit een museum met een soundtrack was. Weg de gewijde stilte van het museum, in de plaats daarvan kwamen de geluiden van de oorlog waaraan niemand kan ontsnappen. In het museum wordt de bezoeker toegesproken door getuigen en is er muziek te horen, al dan niet gevat in complexe en sfeervolle klanklandschappen. Wie goed luistert, ontdekt dat een niet onbelangrijk deel van de sfeer en van de informatie wordt verstrekt via de klankband. Al van in het begin van de museumwerking wordt door talrijke bezoekers gevraagd naar deze muziek, getuigenissen en klanklandschappen.

Ook in de Concert Hall van Talbot House die vorig jaar geopend werd, heeft klank een belangrijke plaats. Er is uiteraard de film van de concert party op de eerste verdieping, maar ook het authentieke harmonium uit de oorlogsjaren, in de ast, en het (al even authentieke) getuigenis van Jeanne Battheu, op het gelijkvloers, begeleiden het bezoek doorheen de Concert Hall. Ook hier vragen bezoekers na afloop of ze de muziek of getuigenissen kunnen aanschaffen, als aandenken.

Enkele artiesten die aan beide soundtracks meewerkten, zijn natuurlijk ook te beluisteren op de CD's van de Vredesconcerten Passendale, zoals June Tabor of Lester Simpson. Maar uiteraard gaat het dan niet altijd om dezelfde liederen en muziekstukken noch om dezelfde versies. Lester Simpson is in beide musea te horen, en de Britse acteur en regisseur Jan Lower werkte zowel aan de film van de concert party als aan de regie van de vele acteurs en actrices in het In Flanders Fields Museum.

Als we dan toch op de vraag van de respectieve bezoekers wilden ingaan, leek het een goed idee om de geluidsbanden van beide instellingen samen te brengen, en, om aan de hand van deze soundtracks zowel een aandenken aan het bezoek als een nieuw verhaal te vertellen.

The Journey

De eerste 14 tracks van de CD zijn het auditieve verslag van de reis die miljoenen Britse soldaten maakten tussen 1914 en 1918. Het is een reis naar het front bij Ieper, naar de eerste gevechten, naar de confrontatie van elke soldaat met zichzelf en met het oorlogsbedrijf. Wie er op Kerstmis 1914 bij was, maakte de unieke kerstbestanden mee. Voor wie geluk had en de eerste ronde aan het front overleefde, volgde daarna ook een reis terug op rust naar Poperinge of een ander klein centrum net achter het front van de Ieperboog, waar de soldaten samen met de achtergebleven burgers weer mens probeerden te worden. De rust betekende naast werken en trainen in het rustkamp ook een oponthoud in restaurantjes, cafeetjes, bioscopen of bordelen. Voor duizenden Britse soldaten werd het, vanaf december 1915, ook een rustpauze in Talbot House, waar zowel eerlijk amusement als culturele ontplooiing en spirituele hulp werden geboden.

Maar ook daaraan kwam snel een einde en diende de eerste reis hernomen te worden en zo telkens door, tot het misging, voorgoed, voor eeuwig, of voor even. Wie geluk had kon genezen van zijn verwondingen. Wie dat niet had, wordt tot vandaag herdacht op een van de vele begraafplaatsen of op een van de monumenten in de Westhoek.

Naast muziek en geluiden, hoor je de 'gedachten' van de soldaten zelf, of van 'bystanders', geïnteresseerde toeschouwers, burgers van de frontstreek, of ook politieke en militaire verantwoordelijken voor deze eindeloze reis naar de oorlog.

Deze getuigen krijgen gestalte door de stemmen van acteurs en actrices vandaag, maar het zijn allemaal authentieke woorden van toen. Zij brengen de oorlog in al zijn nuances en variaties weer heel dichtbij. De citaten komen uit dagboeken, gedichten, brieven, of uit opgenomen en gefilmde interviews. Slechts één getuige neemt zelf het woord, de onnavolgbare Jeanne Battheu, die tijdens de oorlog als klein meisje in Poperinge bleef en die haar hele leven naar Talbot House is blijven terugkomen om van haar kindertijd te getuigen.

Deel 1. The Journey (30:15)

Voices from Flanders

1. Will 'ye go to Flanders ?
Achiel Van Walleghem - Käthe Kollwitz - Ernst Lissauer - Pte. P.H.Jones - General Graf von Moltke - Captain Julian Grenfell - Grenadier Aloïs Wulput - Lieutenant Maurice Laurentin - Captain Basil Liddell Hart - Captain Charles Hamilton Sorley - anonymous German Christmas Truce 1914 - Achiel Van Walleghem - anonymous children's rhyme, Flanders 1914-18 - Maurice Laurentin - Winston Churchill - Gefreiter Gerrit Engelke - Second Lieutenant Siegfried Sassoon.

At the Front

2. Dilemma's: Winston Churchill - Rudolf Binding
3. Into Battle: Julian Grenfell - Who made the law?: Leslie Coulson
4. Bach and the Sentry: Ivor Gurney 
5. Dodendans / Death's dance: Franz De Backer - Romain Rolland
6. The Christmas Truce: British, German, Belgian, French,...
7. A Passage through No Man's Land...

Relief - Behind the Front

8. Parlez-vous - Pop: The Estaminet, The Brothel

Talbot House

9. The Concert Hall: The Happy Hoppers
10. The Upper Room - Follow me 'ome

The March Back

11. We're here because we're here

The Front Again

12. In Flanders Fields: John McCrae - Dulce et Decorum est: Wilfrid Owen

The Medical Services

13. Gas cases: Jeanne Battheu - Patched Up: Bernard Martin

Journey's End

14. The Roll Call

De muziek en de gedichten

In de tracks 15 tot 26 kunnen de muziek en de geciteerde gedichten voor een optimaal luistercomfort ook nog eens apart worden beluisterd. Van de liederen krijg je hier ook de volledige versies te horen.

Deel 2: Music and Poems (27: 35)

15. June Tabor: Will 'ye go to Flanders? (trad.Scotland, 18de eeuw)
16. Bach and the Sentry (Ivor Gurney, 1916)
17. Panta Rhei: Dodendans (trad. Flanders, 18de eeuw)
18. Lester Simpson: Follow me 'Ome (Rudyard Kipling, 1890 / Maurice Bell, 1904)
19. The Happy Hoppers Medley: The Happy Hoppers / Charlie Chaplin (Lester Simpson, 2003 / Kerry Mills, 1917)
20. In Flanders Fields (John McCrae, 1915)
21. Dulce et decorum est (Wilfrid Owen, 1917)
22. Lester Simpson: Mendinghem / Bandaghem (Lester Simpson, 1994, 2003)
23. Vera Coomans: When Harry took me to see Ypres (Robb Johnson, 1997)
24. Ludo Geloen: the harmonium of the Concert Hall of Talbot House: Abide with me (H.F.Lyte / W.H.Monk)
25. Ludo Geloen: the harmonium of the Upper Room of Talbot House: Rock of ages (A.M.Toplady / R.Redhead)
26. June Tabor: Will 'ye go to Flanders? (original) (trad. Scotland, 18de eeuw)

Dank

Het In Flanders Fields Museum en Talbot House zijn veel dank verschuldigd aan de muzikanten die meewerkten aan deze soundtrack van de oorlog in Vlaanderen. Het zijn June Tabor, Lester Simpson, Panta Rhei, Ludo Geloen, Robb Johnson en Vera Coomans. Bijzondere dank aan de acteurs en actrices die onder leiding en regie van Jan Lower de woorden van de getuigen uit de Eerste Wereldoorlog vertolkten.

Het is maar zelden dat een klankingenieur in één adem wordt genoemd met de muzikanten die hij opneemt. Voor Peter Key moeten we die uitzondering maken. Zonder hem zouden deze klanklandschappen nooit hun wonderlijke fascinatie hebben gekregen. We denken met plezier terug aan de opnamesessies, zoals die van het kerstbestand gedeeltelijk opgenomen in het bos van Ploegsteert, of aan het orgel van de kathedraal van Gloucester dat Ivor Gurney's 'Bach and the Sentry' begeleidt. Het was immers dat orgel dat Gurney in zijn kindertijd hoorde, toen hij, net als Peters zoon vandaag, lid was van het knapenkoor. Bij het verfilmen van de concert party voor Talbot House waaide eenzelfde geest.

Technische gegevens:

• Will 'ye go to Flanders?
• Music and soundscapes from In Flanders Fields Museum and Talbot House

Gepubliceerd 16/04/2005.