Technische beschrijving
Sterk architecturaal uitgewerkte hardstenen muur met blindnissen, opgesteld in een bloemperk en geplaatst tegen een rechte wand. Hij staat op enkele treden en is opgebouwd uit drie rondboogvormige blindnissen met geprofileerde en geblokte omlijsting en onderaan onderbroken door een doorlopende horizontale lijst. Opzij van deze nissen bevinden zich op geprofileerde sokkels, vier bronzen beelden van soldaten in uniform met het geweer voor zich in rust. Zij worden bekroond met Acanthusbladeren, die het hoofdgestel dragen. Onder de kroonlijst, die zelf sterk geprofileerd is, die afwisselend horizontaal en gebogen verloopt en ook in- en uitspringt, loopt een fries met loofwerk, boven de kapitelen bevinden zich lauwerkransen met linten. Het hoofdgestel wordt boven elk beeld bekroond met een versierde vaas, waaruit een waakvlam ontspringt. In het midden staan in een cartouche het wapenschild van Ieper.
Op de hardstenen platen boven de buitenste nissen staat "MCMXIV MCMXVIII" en in het midden is een engelenkopje met vleugels gebeeldhouwd. In de middelste nis is een tafereel in hoogreliëf uit brons geplaatst. Het stelt een dode soldaat voor, aanleunend tegen een overwinningsgodin met gespreide vleugels, die een lauwerkroon en een zwaard in de hand houdt met de tekst: "Pro Patria". Links en rechts zitten treurende vrouwen in lange gewaden, met bloemenkransen, helm en een zwaard in de handen.
Op de voorgrond ligt een brullende leeuw (rondsculptuur), met verbroken ketens. In de nissen links en rechts zijn twee bronzen gedenkplaten aangebracht met daarop in vlakreliëf een kruis, versierd met een bloemenkrans en gekruiste palmtakken en daaronder de namen van de slachtoffers. Daaronder "1940", kruis "1945" en de namen van de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog op twee rechthoekige bronzen gedenkplaten. Alle namen zijn alfabetisch gerangschikt.
Uitvoering: Verbeyst Fondeur, Bruxelles (gesigneerd); A. Debeule beeldhouwer
Het gedenkteken werd door architect J. Coomans ontworpen en werd onthuld op 27 juni 1926 met niet minder dan vijf redevoeringen waarvan twee in het Frans en de uitvoering van een gelegenheidscantate, een werk van de directeur van de stedelijke muziekschool. Deze plechtigheid gaf aanleiding tot de zogenaamde 'Ieperse furie', waarbij de V.O.S. naar het voorbeeld van wat zich op 13 mei te Poperinge voordeed, de plechtigheid kwamen verstoren, spijts het uitdrukkelijke verbod van de burgemeester op 25 juni 1926, ondermeer door in een afzonderlijke groep op te trekken naar het monument, wat hen door de bereden rijkswacht hardhandig belet werd. Na de officiële plechtigheid slaagden de V.O.S. er toch in met een 1200 man naar het monument op te trekken waar zij een afzonderlijke plechtigheid organiseerden met een toespraak door volksvertegenwoordiger Jeroom Leuridan. Opnieuw dreef de bereden rijkswacht met de blote sabel de menigte uiteen. Er ontstond paniek en er vielen gewonden. Het brutale optreden van de rijkswacht werd in de Vlaamse pers achteraf heftig gehekeld. Het monument heeft ongeveer 150.000 frank gekost, waarvan 50000 frank subsidie door de stad werd toegekend. De overige 100000 frank moest door een bijzondere commissie worden bijeengebracht vanaf 1923.
(Bron: JABOBS M., "Zij, die vielen als helden", Brugge, 1996, 2 delen - Uitgave Provincie West-Vlaanderen)